KOPENHAGEN / AMBASADA – Savjetodavna grupa za politiku Balkana u Evropi (BiEPAG), Evropski fond za Balkan (EFB) i tri ključne danske političke stranke, Socijaldemokrate, Liberalna partija i Zelena ljevica, su u danskom Parlamentu 25. januara 2023. godine organizirali Konferenciju pod naslovom ”Zapadni Balkan i EU – izazovi i mogućnosti”.
Cilj konferencije bio je da se kroz dijalog između kreatora politike, aktivista i analitičara iz Danske, EU i Zapadnog Balkana raspravlja o mogućnostima i preprekama za zemlje Zapadnog Balkana ka napretku u procesu pristupanja EU i kako da se proces integracije zemalja Zapadnog Balkana učini opipljivijim, približavajući region EU, ali i kako Danska može podržati ovaj proces.
Na konferenciji su aktivno učestvovali mnogi predstavnici nevladinih organizacija iz zemalja Zapadnog Balkana, eksperti za ZP iz mnogih krajeva Evrope i Danske. Predstavnici Bosne i Hercegovine na konferenciji su bili Samir Beharić, aktivista iz BiH i Irfan Čengić, predstavnik SDP-a BiH.
Na konferenciji je između ostalog istaknuto da će sastanak šefova država članica Evropskog vijeća koji je održan 23-24. juna 2022. ostat upamćen po historijskoj odluci da se podrži zahtjev Ukrajine i Moldavije za članstvo u EU i da im se dodijeli status kandidata, iako je Ukrajina od 24. februara 2022. godine suočena sa eminentnom prijetnjom njenom teritorijalnom integritetu i suverenitetu. Istovremeno, agenda proširenja EU napredovala je sa zemljama Zapadnog Balkana; pri čemu su Albanija i Sjeverna Makedonija dobile zeleno svjetlo za početak pristupnih pregovora sa EU dok je Bosni i Hercegovini dodijeljen status kandidata. Kosovu je takođe ponuđena liberalizacija viza za EU nakon velikih odlaganja, najkasnije do 2024. godine. Sve ovo ostaje skromni napredak s obzirom na širi geopolitički kontekst.
U međuvremenu, drugi globalni i regionalni igrači na pragu Evrope žele da ostvare sopstvene benefite u regionu, kao što su Kina i Rusija. Ograničeni napredak u proširenju rizikuje da ugrozi transformativnu moć EU u zemljama zapadnog Balkana. S druge strane, mnogi evropski građani ili ostaju u neznanju prema politici proširenja Unije prema Balkanu ili na to gledaju sa skepticizmom, zbog činjenice da su zemlje Zapadnog Balkana posljednjih decenija bile opterećene autoritarizmom, kočenjem reformi i korupcijom. Ostavljene u čekaonici za EU, zemlje zapadnog Balkana rizikuju da ponovo skliznu u konflikt i krizu upravljanja. Nedostatak konkretnog napretka i jasnog prepoznavanja utiče ne samo na političke elite, već i na stavove građana, a posebno mladih na budućnost u zemljama Zapadnog Balkana.
Paralelno sa ovim razvojem, postoji rastući trend demokratskih pokreta i političkih partija širom Balkana koje teže da raskinu sa obrascima autoritarnosti, klijentelizma, korupcije i nacionalističkih narativa, koji drže zemlje vezane za prošlost. Širom regiona, određeni broj liberalnih, progresivnih i zelenih partija, koje su u partnerstvu sa danskim političkim partijama, osporavaju status quo, a u nekim zemljama učestvuju u vladama svojih zemalja, kao što su Kosovo, Crna Gora i Sjeverna Makedonija.
Oni pokušavaju da proguraju progresivnu agendu, koja bi mogla približiti zemlje EU. Oni rade u okruženju u kojem nepokolebljivo guraju agendu EU u okruženjima, dok jake konzervativne snage rade na unapređenju interesa klijenata i nacionalnih narativa.
U partnerstvu sa mnogim međunarodnim partnerima kao što su danske političke stranke i brojne evropske fondacije, postoji snažna želja za jasnijim i ohrabrujućim signalima iz EU, dok se stranke bore protiv lokalnih narativa o nacionalizmu, vjerskim razlikama i vanjskim utjecajima iz Rusije.